Kaygı, korku ve endişe gibi özellikler bizim doğuştan getirdiğimiz, bizi tehlikelere karşı uyaran gerekli ve faydalı düzeneklerdir. Ancak bu kaygı, korku ve endişeler yaygın, aşırı ve kontrol dışı olmaları halinde kaygı bozuklukları dediğimiz, hayatı olumsuz etkileyen ve kısıtlayan bir grup psikiyatrik bozukluk ortaya çıkar. Çocukların, genellikle ebeveynlerinin anlamakta zorlandığı korkuları olabilir. Belirli yaşlarda bu korkular fazlalaşır. Hemen hemen her çocuktan duyduğumuz canavarlar, yaratıklar, cadılar bir dönemin fantastik korkuları olmuştur. Zaman geçtikçe bu korkuların azalmasını bekleriz fakat azalmadan devam ediyorsa, bireyin günlük yaşamını etkiliyorsa bir uzmandan yardım almasında fayda vardır.
Çocuklar da en sık karşılaştığımız anksiyete kaygı bozuklukları aşağıda belirtilmiştir.
- Ayrılık Anksiyetesi (Seperasyon Anksiyetesi):
‘’Çocuğum hep yanımda olmak istiyor, sanki benden ayrılamıyor. Ben yanında olmadığımda çok ağlıyor. Huzursuz davranıyor. İlk okula başlarken okula gitmek istemedi. 1 ay boyunca okulda onu bekledim. Bunun hem beni hem de çocuğumu yıprattığını düşünmekteyim.’’
Ayrılma Anksiyetesi tanım olarak çocuğun en fazla bağlandığı kişiden (bu genelde çocuğa bakım veren kişidir) ayrılması gerektiğinde gerçek dışı ve yoğun kaygı duymasıdır. Bağlandıkları kişilerden ayrıldıklarında onların başlarına bir şey geleceğini ve bir daha onları göremeyeceğini düşünür. Bir diğer kaygı sebebi ise kendisini yalnız ve çaresiz hissettiği için kendi başına da bir şey geleceği düşüncesidir. Bu kaygı sonucunda çocuk daha içe kapanık, ona bakım veren kişiye yapışık olmaya başlar ve böyle devam edebilir. Bu kendi yaş grubuna göre fazla bir kaygı olduğu için mutlaka bir uzmandan yardım alınmalıdır.
Sosyal Fobi :
‘’Sınıfta öğretmen okuma parçasını okumamı istediğinde çok heyecanlanıyorum. Tahtaya kalkıp yazı yazmaktan çok çekiniyorum. Bu yüzden bildiğim sorularda dahi parmak kaldırmıyorum. Kantinde sıra beklediğimde bana bakılıyormuş gibi düşünüyorum. Herkesin içinde yemek yerken acaba rezil olur muyum diye düşündüğüm için hep tek başıma yemek yemek istiyorum.’’
Sosyal Fobi; çocuk ve ya ergen bireyin başkalarının değerlendirmelerine maruz kalacağı ortamlarda(okul, sınıf, kantin gibi) yaşadığı yoğun, gerçekdışı korku ve kaygılardır. Bu gibi ortamlarda aşağılanacağından, dalga geçileceğinden, rezil olacağından dolayı o kadar sıkıntı yaşar ki bu yaşadığı duyguyla baş etmek için böyle ortamlara girmek istemez. Eğer çocuğunuzda böyle bir durumun varlığından endişe ediyorsanız en kısa zamanda bir uzmana başvurabilirsiniz.
Özgül Fobi:
Özgül fobi bir nesneden (insan, hayvan) veya bir durumdan (doğal afetler gibi) yaşamakla ilgili korkuları vardır. Bu nesne veya durumla karşılaşmasa bile onlarla karşılaşma durumunu hayal edebilir, rüyalarında görebilir ve aşırı şekilde korku tepkisi verebilir.
Yetişkinlerde olduğu gibi çocuk ve ergenlerde de bazı hayvanlardan veya karanlıktan korkma gibi durumlar görülmektedir. Yapılan bir araştırmaya göre 6 12 yaş arasındaki çocuklarda yarısında 7 den fazla korktukları nesne bulunmuştur. Ancak bunlar fobi düzeyinde değildir. Zaman geçtikçe bu korkuların azalarak yok olmasını bekleriz. Korku çok şiddetliyse; ağlama krizleri oluyorsa, uyku bozuklukları, kabus görme gibi durumlar sıkça yaşanıyorsa, günlük hayatı çok etkiliyorsa yardım alınmasını öneririz.
EBEVEYNLER NELER YAPMALI?
- Çocuklar kaygı duyduğu durumlardan, yerlerden ve olaylardan kaçınmaya çalışırlar. Çocukların bu durumuyla ilgili ailelerin yapacakları en güzel yöntem çocukların kaygılandıkları şeyleri anlatmaları için onları desteklemelidir. Anlattıklarını yargılamadan, eleştirmeden dinlemek çok önemlidir. Çocukların kaygılarını anlamadan onlarla baş etmek mümkün değildir.
- Çocukların mümkün olduğu kadar şiddet ve korku içerikli görüntülerden uzak kalmalarını öneririz.
- Çocuklarla kurduğumuz iletişimde çok dikkatli olunmalıdır. ‘’Yaramazlık yaparsan seni polise veririm, öcüler var, kötü adamlar seni alırlar gibi söylemler çocukları daha da kaygılandırmaktadır’.
NE ZAMAN YARDIM ALINMALIDIR?
Çocuğun yaşadığı kaygılar günlük yaşamını, etkinliklerini, performansını olumsuz etkiliyorsa; çabalarınıza rağmen dikkatini kaygısından uzaklaştıramıyorsa bu konuda uzmandan yardım almalısınız.